Kerkklokken luiden op 13 januari voor slachtoffers watersnoodramp 1916
Duizenden wanhopige, ontheemde mannen, vrouwen en kinderen. Weggespoelde huizen en boerderijen. Verdronken vee. Huisraad, dobberend in een onafzienbare watervlakte. Het is geen beeld uit een arm gebied in een ver werelddeel, maar uit ons eigen Noord-Hollandse polderland. Nog ‘maar’ 100 jaar geleden. De dakloze gezinnen? Ze kwamen uit dorpen met heel gewone namen: Kleine Sluis, Holysloot, Katwoude.
In de nacht van 13 op 14 januari 1916 raast een loeiende storm over Nederland. Langs de Zuiderzeekust beukt het water tegen de dijken. Door voorafgaande langdurige regen zijn die al doorweekt van water. In Waterland en de Anna Paulownapolder bezwijken de dijken op minstens vijftien plaatsen onder de overslaande golven. Miljoenen liters zout water stromen het achterland in. In de Noordkop tot aan de Zijpe en de spoordijk Alkmaar-Den Helder. In Waterland tot aan de randen van de Zeevang, de Zaan en het IJ. Ruim een derde van de provincie staat onder water. Maanden lang. Het is in Noord-Holland de grootste overstromingsramp van de 20ste eeuw.
Honderd jaar na dato zijn er minstens drie goede redenen om die vrijwel vergeten watersnoodramp te herdenken. Er zijn de paar duizend unieke foto-opnamen. Wie ze heeft gezien vergeet ze niet meer. Ze zijn het waard te worden afgestoft en opnieuw het verhaal te vertellen van de Noord-Hollanders van toen. In haarscherp zwart-wit gunnen de beelden ons een blik in hun levens zoals we zelden krijgen. We zien straten en stegen in beeld gebracht die geen fotograaf ooit eerder een foto waard vond.
De watersnood van 1916 is onze eerste nationale ‘mediaramp’. De persfotografie is dan nog in ontwikkeling. De beelden maken een diepe indruk op het grote publiek. Dat draagt weer bij aan het succes en de massaliteit van de hulpacties die in het hele land op gang komen.
De overstroming is voor Noord-Holland ook een drama met grote gevolgen. De nood onder de getroffen bevolking en de reusachtige materiele schade geven de doorslag voor het besluit tot versnelde uitvoering van ons eerste grote moderne ‘watermanagement’-project: de afsluiting en gedeeltelijke inpoldering van de Zuiderzee. De grote dag komt op 28 mei 1932. Dan wordt het laatste stroomgat in de nieuwe Afsluitdijk gedicht. De Zuiderzee, eeuwen lang zowel vriend als vijand, is voortaan een binnenmeer, het IJsselmeer.
Na de watersnood van 1916 hebben we op het vasteland van Noord-Holland geen grote overstromingen meer gehad. Herdenken gaat in 2016 samen met vieren: al een eeuw hebben we hier droge voeten. Maar leven onder de zeespiegel is nooit vanzelfsprekend. Het is goed ons af en toe rekenschap te geven van onze kwetsbaarheid.
Zaandammer Gerrit Jan Honig die de watersnood van 1916 zelf meemaakte, zei het al: laat het besef helder blijven dat de waterwolf wel kan wel slapen, maar niet dood is. Ook in de toekomst kan deze oude vijand onze kusten en dijken bespringen. Nederland, blijf altijd waakzaam!
Op 13 januari luiden alle kerkklokken in de regio, dus ook de klokken van het kerkje van Kwadijk, ter nagedachtenis van de 16 slachtoffers op Marken.
Kijk op www.waterkustland.nl voor de tientallen activiteiten.
